TÜRK KÜLTÜRÜNDE EJDERHA MOTİFİ
Eski Türk kültüründe ejderha önemli bir yer tutuyordu. Özellikle ilk defa M.Ö.318 yılında tarihi kayıtlara geçen Hun Devletinde ejderha kültürü çok yaygındı. Çin kaynaklarına göre Hunlar yılda bir defa ejderha festivali düzenliyorlardı. Hatta Hun ülkesinin merkezine Ejder şehri deniliyordu.
Türk mitolojisinde ejderha güç, kudret gibi iyi özelliklerin simgesi olarak görülürdü.
AHİ EVRAN’IN EJDERHAYI YENMESİ SÖYLENCESİ
Ahi Evran’ın kişiliğinde ejderha çok önemli bir yer tutmaktadır. Asıl adı Mahmut olmasına karşın, Ahi Evran olarak anılması dikkat çekicidir. Evran kelimesi Evren olarak da söylenir. İçinde dünyanın da bulunduğu tüm varlıkların bütününü ifade eder. Evren; bir destan varlığı olan ejderhanın Türkçe ismidir.
Ahi Evran bu destansı varlıkla hep ilişkilendirilmiştir. Pek çok söylencesi vardır. Ahi Evran’ın ejderha ile ilgili en önemli söylencesi; Kırşehir’de yaşayan halkı ejderhadan kurtarmasıdır. Söylenceye göre; Ahi Evran gelip Kırşehir’e yerleştiğinde halktan bir grup kendisinden yardım ister. Kırşehir halkına göre, şehirlerine korkunç bir ejderha gelmiştir. Ve bu ejderhanın nereden ve nasıl geldiğini kimse bilmemektedir. Ejderha sürekli saldırıp halka zarar vermektedir. Halk çaresizlik içindedir. Ahi Evran’dan kendilerini bu ejderhadan kurtarmasını isterler.
Anadolu Selçuklu’da bilhassa çift başlı kartalların kanat veya kuyruk uçları birer ejder başı ile sonuçlanır
Ejderha saldırıya geçtiği bir gün Ahi Evran’ı karşısında bulur. Kırşehirliler elinde hiç silah olmayan Ahi Evran’a canavarın zarar vereceğini düşünürler. Ahi Evran bir dua okur ve ejderhayı sakinleştirir. Yüzünü ejderhanın yüzüne sürerek canavarın uysallaşmasını sağlar. Böylece Kırşehir halkı ejderhadan kurtulmuş olur. O günden sonra bu korkunç ejderha uysallaşıp Ahi Evran ile dost olur.
TÜRK KÜLTÜRÜNDE İKİ TÜR EJDERHA VARDI
YER EJDERHASI
Türk kültüründeki iki tür ejderhadan biri olan yer ejderhası, kış aylarında yer altında yaşar ve oradaki hazineleri korurdu.
GÖK EJDERHASI
İlkbaharda yer ejderhası değişime uğrayarak gökyüzüne çıkar ve ikinci ejderhaya dönüşürdü. Bulutların arasında dolaşır, yağmur yağdırarak üretimin artmasını sağlardı. Ebren olarak da bilinen ejderha, eski Türk inanışına göre çift evren olarak gök çarkını döndürüyordu. Evren kelimesinin bu kökenden geldiği düşünülmektedir.
İSLAMİYET’TEN SONRAKİ TÜRK KÜLTÜRÜNDE EJDERHA
Evren İslamiyet’e geçtikten sonraki Türk kültüründe de devam etmiştir. Selçuklu Devletinde, Artuklu Devleti’nde ve diğer Türk devletlerinde binalarda süsleme olarak evren motifi kullanılmıştır. Çizme camii kapısındaki çift Evren şeklindeki kapı tokmağı buna örnektir.
Ejderha kavramının günümüz kültüründe yaşadığına dair en büyük delil ise Kırşehir büyüklerinden Ahi Evran’ın kendi ismidir. Ayrıca Ahi Evran’ın türbesinin alemi çift başlı ejderhadan oluşmaktadır.
EJDERHANIN TEMSİL ETTİĞİ ANLAMLAR
Türk kültüründe Evren; bereket, güç, refah sembolü olarak kullanılmıştır. İslamiyet’ten sonraki Türk kültüründe ise Evren; iyi ve kötü olarak iki anlam taşımaya başlamıştır. Siyasi olarak gücü ve iktidarı temsil ederken, dini olarak insanı doğru yoldan uzaklaştıran tuzakları da temsil etmiştir. Çift Ejderha ise; kainatı yani evreni ve bu evrendeki olumlu olumsuz tüm güçleri temsil eder.