AHİLİKTE MESLEKİ İLERLEME TÖRENLERİ
Ahilik sisteminde meslek eğitimi; yamaklık, çıraklık, kalfalık ve ustalık olmak üzere dört bölüme ayrılıyordu. Bu kariyer basamakları birbirlerini tamamlayan, meslek edinme basamaklarıydı.
Bir gencin erişkin bir Ahi olabilmesi için, bu eğitim aşamalarını sırayla başarılı olarak bitirmesi gerekiyordu. Her kariyer aşamasının bitirilmesinden sonra, Ahilik sistemi için çok önemli olan törenler yapılıyordu. Bu törenlerde, toplumun ahlak kuralları ile bütünleştirilen meslek kuralları ve ahilik değerleri dualarla yeniden hatırlatılıyordu. Ahiler tarafından yapılan her bir ritüel, bir Ahilik değerini hatırlatıyordu. Verilen öğütler ise, o zamana kadar alınan eğitimin adeta bir özeti gibiydi.
ÇIRAKLIK TÖRENİ
Yamak olarak mesleki kariyerine başlayan bir çocuk iki yıllık; okuma-yazma, dini bilgiler, görgü kuralları, ahlak ve Ahiliğin temel değerlerini içeren eğitimden geçtikten sonra çırak oluyordu. Çıraklık töreni oldukça sade idi. Çırak adayının velisi, kalfaları ve ustası Ahi Babanın dükkânında hazır bulunurdu. Ahi Babanın dükkânında gerçekleşen törenle, yamak temel eğitimi aldığı onaylanıp Ahilik teşkilatına girmiş olurdu.
KALFALIK TÖRENİ
Kalfalık aşaması, mesleki kariyerde önemli bir basmak olduğu için, oldukça ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Kalfa ilk defa bu törende mesleğine has kıyafet giyer. Bu durum, kalfanın bu aşamadan sonra, gerek mesleki anlamda ve gerekse Ahilik değerleri açısından önemli bir yetkinliğe ulaştığının göstergesidir.
Kalfalık töreninde, kalfa adayının ustası, onu Ahilik değerleri açısından över. Bu övgü Ahi Baba ve diğer Ahilerden oluşan tören meclisine kalfayı tanıtmak ve ona güvendiğini belirtmek içindir.
Ahi Baba törenin sonuna doğru, kalfaya hem öğüt verir hem de dua ederek, mesleki kariyerine kalfa olarak devam edeceğini onaylamış olur. Kalfa meclisin huzurundan çıkar ve arkadaşlarının kutlamalarını kabul eder. Ahilik sisteminde kalfalık çok önemli bir mesleki kariyerdir.
USTALIK TÖRENİ VE ŞED KUŞANMA
Şed; Ahilik törenlerinde bele bağlanan, pamuktan dokunularak yapılmış, uzun bir kumaş parçasıdır. Kuşak veya önlük de denen bu kumaş parçası, Ahilik törenlerinde özellikle ustalık törenlerinde kuşanılan, dini anlamı da olan yetkinlik ve Ahilik sembolüdür.
Üç yıllık kalfalık yapan ve mesleğini en ince ayrıntısına kadar ustasından öğrenen, çırak yetiştirmede öğretmenlik yeteneğini kanıtlayan bir Ahi dükkânını açabilmektedir. Ahi dükkânını, Ahilik değerlerine göre yönetebilecek olgunluğa erişebilmiş kalfaların usta olmaları için düzenlenen törene “Ustalık Töreni” denilmektedir.
Bu tören, öğrenimin bittiği ve mesleki kariyerin tamamlandığı diploma töreni gibidir. Genç Ahi, bu törenden sonra usta olur ve başka bir dükkân açıp, çırak ve kalfa yetiştirebilir.
Şed’in, yani ustalık kuşağının da kazanıldığı bu tören, Ahi Baba’nın huzurunda o mesleğin ve şehrin ileri gelenlerinin katılımı ile gerçekleşir. Kalfanın Şed kuşanarak usta olmasının ilk şartı, ustasının onayını almaktır. Ustasının onay vermediği, yani, kalfasının ustalığa hazır olmadığını düşündüğü kalfanın usta olmasına ve dükkân açmasına izin verilmezdi.
Kalfanın meslekte ilerlediğinin, Ahilik değerleri ve güzel ahlakla donandığının, topluma faydalı ve üretken bir kişi olduğunun ilanı ustalık törenidir. Ustalık töreni, yeni ustanın tuzlu su içmesi ile son bulur. Ahilikte şerbet denen tuzlu su içmek; alçak gönüllü olmak, başkalarının ayıbını görmemek ve ahilik değerlerine bağlı kalmaya söz vermek demektir.
