Ahilik sistemi bir insanın yaşamına, bir bütün olarak girdiği için, uyguladığı eğitim sistemi de insanın tüm yönlerine hitap ediyordu.
Ahilik sisteminde, yamak olarak sisteme kabul edilmiş bir çocuk hayatını kazanacağı bir meslek öğreniyordu. Bunun yanında, sosyal ilişkilerini düzenleyeceği ahlak ve görgü eğitimi, İslam’ın şartlarının ve değerlerinin öğretildiği dini eğitim de veriliyordu.
Ahilik sistemine girmiş bir çocuk, erişkin olduğu zaman; bir mesleğe, dini bilgilere, güzel ahlak bilgisine, okuma-yazma ve çağının gerektirdiği sosyal bilgilere sahip oluyordu. Ahilik sisteminin eğitim anlayışı, insanı tek yönlü olarak değil, çok yönlü ve toplumun bir parçası olarak yetiştiriyordu.
Ahilik sistemi, eğitim hakkını küçük seçkin bir grubun kullandığı dönemlerde, Ahilik üyelerine ve dolayısı ile halka açarak yaygınlaştırmıştır. Eğitimin Ahilik sistemi ile tüm yurtta yaygınlaşması, sosyal ve kültürel yaşamı olumlu yönde etkilemiştir.
Ahilik sisteminde eğitim, kişinin yaş ve gelişimine göre derecelendirilse de sınırlı değildi. Bir Ahinin eğitimi yaşamı boyunca sürüyordu. Yamaklık döneminde; okuma-yazma ve temel Ahilik kuralları öğreniliyordu. Çıraklık döneminde; mesleki eğitim, dini eğitim, ahlaki ve sosyal eğitim alınıyordu. Kalfalık, ustalığa geçiş ve ustalıkta da mesleki uzmanlaşma ağırlık kazanmakla birlikte eğitim yine de devam ediyordu.
AHİLİKTE EĞİTİMİN UYGULANMASI
Ahilik teşkilatı, esnaflar arasındaki ilişkilerde özellikle de usta, kalfa, çırak ilişkilerinde sevgi, saygı ve karşılıklı güvenin önemi üzerinde duruyordu. Bir usta; çırak ve kalfasını sadece mesleki açıdan yetiştirmekten değil, onları sosyal, ahlaki ve dini açıdan da yetiştirmekten sorumluydu. Ustalar; çırak, yamak ve kalfalarının iş dışı sorunlarıyla da yakından ilgilenirlerdi.
Ahilik eğitiminden geçmiş kişiler, yani Ahiler o zamanın toplumunda örnek kişilerdi.
Gündüzleri mesleki faaliyetlerini bitiren çırak ve kalfalar, akşamları sosyal ve dini dersler almak üzere zaviyelerde toplanıyorlardı. Zaviyeler, Selçuklu Devleti döneminde kurulup Osmanlı Devleti döneminde de varlığını sürdüren, eğitim, kültür ve yardımlaşma merkezleriydi. Ahi teşkilatı, bu merkezlerde gençlere eğitim verirken aynı zamanda, konuklarına karşılıksız olarak yiyecek, içecek ve barınma sağlıyorlardı. Ahiler zaviyeleri hem eğitim hem de sosyal bir konuk evi gibi kullanıyorlardı.
Çocuk ve gençlere ilk eğitimi, öğretmen Ahiler veriyordu. Eğitim ilerledikçe öğretmen Ahilerin yanında eğitime; esnaf üstatlar, şehrin yöneticileri ve devlet adamları da ders vererek tecrübelerini aktararak katılıyorlardı. Gençlere verilen eğitimin başlıcaları arasında; Kuran-ı, Kerim okuma, edebiyat, Türkçe, Arapça, güzel yazı yazma ve müzik dersleri de vardı.
Ahilik eğit iminde; ahlaki, dini ve sosyal eğitimin yanında gençlerin hoşça vakit geçirmeleri için çeşitli oyunlar oynanır ve sohbet edilir şarkılar söylenirdi.
