5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu Hakkında Sık Sorulan Sorular

SORU-CEVAP

Bu yazıda 5362 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu uygulamasında tereddüde düşüldüğünden bahisle en çok sorulan soruların cevaplarını bilgilerinize sunuyoruz.

Soru: Odaya üyelik zorunlu mudur?
Cevap: Evet zorunludur. Ancak bunun yolu Esnaf ve Sanatkârlar Sicil Müdürlüğü’nden geçer. Esnaf ve Sanatkârlar çalışmaya başladığı tarihten itibaren otuz gün içinde durumlarını bağlı bulunduğu sicile tescil ve sicil gazetesinde ilan ettirmekle yükümlüdürler. Sicile kaydı yapılan kimsenin bilgileri sicil tarafından elektronik ortamda ilgili odaya gönderilir. İlgili oda yapacağı ilk yönetim kurulu toplantısında üyeliğe karar verir. Böylece bir esnaf ve sanatkârın üyelik kaydı tamamlanmış olur.

Soru: Esnaf ve sanatkâr çalışmaya başladığı halde sicile ve dolayısıyla Odaya kaydını yaptırmıyorsa ne yapılabilir?
Cevap: Sicile ve dolayısıyla odaya kaydını yaptırmayan kimselerin tespiti halinde yapılması gereken iş öncelikle, bu kişilerin Birlik tarafından ruhsat vermeye yetkili kurum ve kuruluşlara bildirilmesidir. Bu makam belediyelerdir. Belediyeler bu müracaat üzerine şahsın işyerinin faaliyetini sicil kaydını yaptırana kadar durdurmak zorundadır.

Soru: Bir iş yerinde birden fazla konuda faaliyet gösteriliyorsa, hangi odaya kaydolunacaktır?
Cevap: O iş yerinde gösterilen faaliyetlerden esas olan faaliyet hangisi ise onunla ilgili odaya kayıt zorunlu, diğer faaliyet için ise ihtiyaridir. Örneğin bir bakkal dükkânında meyve sebzede satılıyorsa, bakkallar odası zorunlu meyve sebzeciler odası isteğe bağlıdır.

Soru: Ayrı işyerinde farklı konuda faaliyette bulunuluyorsa üyelik bakımından durum nasıldır?
Cevap: Ayrı işyerinde ayrı meslek dalında faaliyet gösteriliyorsa, her iş yeri için o meslek kolundaki odaya kayıt olmak gerekir.

Soru: Esnaf ve sanatkarlar ticaret ve sanayi odasına kaydedilebilinir mi? 
Cevap: Kaydedilemez. Ancak Esnaf ve sanatkâr ayrıca bir şirket kurar veya şirkete ortak olursa, bu nedenle ticaret sicili yoluyla anılan odalara üye olurlar.

Soru: Oda yönetim kurulunun üyeler üzerinde denetim ve yaptırım yetkisi var mıdır?
Cevap: Yönetim kurulu üyelerinin ürettiği mal ve hizmetlerin kalitesini, standartlarına ve sağlık koşullarına uygun şekilde üretilip üretilmediğini ve ücret tarifelerine uyulup uyulmadığını ilgililerin başvurusu üzerine veya doğrudan uzman kimseler aracılığı ile kontrol etmek, ayrıca mesleki teamüllere aykırı davranışları belirlenen üyelere yazılı ihtarda bulunmak, tekrarı halinde ilgilileri birlik disiplin kuruluna bildirmek hak ve yetkisine sahiptir.

Soru: Denetim kurulu oda üye kayıtlarını kontrol edebilir mi?
Cevap: Denetim kurulu, oda üye kayıtlarının Bakanlık Esnaf ve Sanatkarlar veri tabanında yeterli bilgileri haiz şekilde tutulmasını kontrol etmek görev ve yetkisine sahiptir.

Soru: Denetim kurullarının da yönetim kurulları gibi olağan ve olağanüstü  toplantı yapmak mecburiyeti var mıdır?
Cevap: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon denetim kurulu ayda en az bir defa olağan toplantı yapmak, üç ayda bir yönetim kuruluna dönem sonunda da genel kurula rapor vermek zorundadır. Ayrıca lüzum görülmesi halinde olağanüstü toplanır.

Soru: Yönetim ve denetim Kurulu üyeleri hangi hallerde çekilmiş sayılır ve boşalan yer nasıl doldurulur?
Cevap: Yönetim ve denetim kurulu üyeleri:
a) Üst üste üç toplantıya mazeretsiz olarak katılmazlarsa,
b) Seçilme şartlarından bir veya bir kaçını taşımadığı sonradan anlaşılırsa ya da bu şartların en az birini görev süreleri içinde kaybederlerse üyelikleri kendiliğinden sona erer.
c) Boşalan yönetim kurulu üyeliği için; üst üste üç toplantıya katılmama halinde yönetim kurulu tarafından, denetim kurulu için ise denetim kurulu tarafından yedek üye çağrılır. Seçilme şartlarının taşınmadığı, ya da sonradan kaybedildiğinin anlaşılması halinde hem yönetim, hem de denetim kurulu yedek üyeleri yönetim kurulu tarafından çağrılır.

Soru: Yönetim kurulu ve Denetim kurulu üyelerinden eksilme olursa toplantı yapılabilir mi?
Cevap: Yönetim ve denetim kuruluna, genel kurullardaki seçimde en fazla oy alan, oyların eşitliği halinde ise listedeki sıraya göre yedek üye çağrılır. Yönetim ve denetim kurulu toplantısı üye sayısı tamamlanmadan yapılamaz.

Soru: Resmi ve özel kuruluşlarca üyelerden istenen belgelerin düzenlenmesi ve verilmesi bakımından ticaret ve sanayi odasıyla, esnaf ve sanatkarlar odası arasında fark var mıdır?
Cevap: Hiçbir fark yoktur.

Soru: Birlik, bağlı odaların çalışma ve işlemlerini incelemek hakkına sahip midir?
Cevap: Birlik üst kuruluş olarak, bağlı odaların çalışma ve işlemlerinin mevzuat ve oda anasözleşme esasları içinde yürütülmesini sağlamak üzere gerekli görülecek zamanlarda, incelemek ve alınması gereken tedbirler hakkında bildirimde bulunma yetkisine haizdir.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon yönetim kurulu üyelerinin toplu olarak görevden ayrılmaları veya yedeklerin çağrılmasına rağmen yarıdan aşağıya düşmesi halinde durum ne olacaktır?
Cevap: Üç ay içinde yapılacak seçimlere kadar, odalar birlik tarafından, birlik ve federasyonlar Konfederasyon tarafından, Konfederasyon Bakanlık tarafından görevlendirilecek üç kişilik bir kurul tarafından yönetilir. Tabiatıyla üç ay içinde yapılacak seçim işlemleri de bu  kurul tarafından yürütülür.

Soru: Denetim Kurulu  içinde durum aynı mıdır?
Cevap: Biraz farklıdır. Yönetim kurulunda yedeklerde çağırıldıktan sonra yarısının altına düşme hali söz konusu iken, denetim kurulunda asıl ve yedek üyelerin tamamının görevden ayrılmaları veya  boşalmalar üzerine yedeklerinde kalmaması gerekmektedir. O durumda ilk seçimlere kadar odalarda birlik, birlik ve federasyonlarda Konfederasyon, Konfederasyonda  ise Bakanlık tarafından bir denetçi atanır.

Soru: Resmi makamlar, esnaf ve sanatkarların mesleki faaliyetlerini ilgilendiren hususlarda alınacak kararlarda ilgili esnaf sanatkar odası ve/veya bağlı olduğu birliğin mütalaasından faydalanmak ve şayet o konuda komisyon kurulmuşsa temsilcisinin katılmasını sağlamak zorunda mıdır?
Cevap: Evet, hem mütalaasını istemek hem de komisyona temsilcisini çağırmak ve katılmasını sağlamak zorundadır. Kanunun bu hükmü takdiri olmayıp, emredici bir hükümdür.

Soru: Belediyeler, kamu kurum ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri, esnaf ve sanatkar kredi ve kefalet kooperatifleri ve bankalar ruhsat ile ihale ve kredi işlemlerinde esnaf ve sanatkarlardan odaya üye olduklarına dair belge istemek zorunda mıdırlar?
Cevap: Bu kurum ve kuruluşların oda üyesi olunduğuna dair belge istemeleri zorunludur. Belediyelerden alınacak çalışma ruhsatında bu belgeye ilaveten sicil tasdiknamesi de istenilmelidir.

Soru: Odaların birlik ve federasyona, birlik ve federasyonların da Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu’na kayıt olmaları zorunlu mudur?
Cevap: Odalar çalışma bölgesi içindeki birlik ile meslek dalında kurulmuş olan federasyona bir ay içinde kaydolmak zorundadır. Aksi takdirde re’sen kayıt yapılır. Bu bir aylık süre hem birlik ve federasyonun kuruluş tarihi bakımından eski odalar için hem de yeni kurulan odalar bakımından geçerlidir. Konfederasyon’a kayıtta da süre bir aydır.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon olağan genel kurul toplantıları ne zaman yapılır?
Cevap: Bu dört meslek kuruluşunun olağan genel kurulu dört yılda bir olmak üzere :
a) Oda olağan genel kurulu Ocak, Şubat, Mart  ayları içinde
b) Birlik olağan genel kurulu Mayıs ayı içinde
c) Federasyon olağan genel kurulu Haziran ayı içinde
d) Konfederasyon genel kurulu Eylül ayı içinde yapılacaktır

Soru: Olağan genel kurul toplantısı zamanında yapılmazsa ne olur ?
Cevap: Bu durumda odalarda birlik, birlik ve federasyonda Konfederasyon, Konfederasyon’da ise Bakanlık tarafından üç kişilik kurul oluşturulur. Bu kurul görevlendirmeden itibaren iki ay içinde genel kurulu yapar. Zamanında olağan genel kurulun yapılmaması halinde yönetim, denetim ve disiplin kurulunun süresi dolduğundan, keza bütçe zamanı da  bitmiş olacağından, göreve devam etmek ve harcama yapmak hukuki ve cezai sorumluluk doğurur.

Soru: Esnaf ve Sanatkarlar Meslek kuruluşlarının (oda, birlik, federasyon, Konfederasyon) seçim tarihleri değiştirilebilir mi?
Cevap: Bakanlar Kurulu tarafından bir yılı geçmemek üzere ertelenebilir.

Soru: Olağan ve olağanüstü genel kurul gündeminde yer almayan hususlar görüşülebilir mi?
Cevap: Olağan genel kurul gündeminde Anasözleşme değişiklikleri ve meslek kuruluşunun feshi hususu hariç;

Soru: Esnaf ve sanatkarlar meslek kuruluşlarında yönetim, denetim ve disiplin kuruluna ödenecek aylık ücret, huzur hakkı, yolluk ve konaklama ücretleri nasıl belirlenir?
Cevap: 507 Sayılı Kanun’da bu konuda genel kurulun yetkisi genişti. Ancak 5362 Sayılı Kanun ile üst hadler belirlenmiş olup, bu husus 56’ncı maddede teferruatlı bir şekilde düzenlenmiştir.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon’un organları ve bunların iştiraklerinin hepsinin organlarında görev alınabilinir mi?
Cevap: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon’dan herhangi birinde yönetim, denetim veya disiplin kurulu üyeliği bulunanlar, diğer meslek kuruluşlarından en fazla ikisinde görev alabilirler. Yani bu dört kuruluştan üçünde görev alınabilir. Meslek kuruluşlarının iştirakleri bakımından ise böyle bir sınırlama yoktur. Ancak burada önemli bir hususu belirtmekte yarar var. O da üç meslek kuruluşunda ve sınırsız meslek kuruluşu iştirakinde görev alınsa da yalnızca bir meslek kuruluşu ve bir meslek kuruluşu iştirakinden ücret alınabilir. Tabii ki bu ücret en yüksek olandır. Farklı mesleklerde faaliyet gösterenler, birden fazla odaya kayıt olabilirler. Ancak bu odalardan sadece birinde görev alabilirler. Keza, aynı oda, birlik, federasyon ve Konfederasyonun organlarından birinde görev alanlar, diğer organlarında görev alamaz. Örneğin bir birliğin yönetim kurulunda görev alan kimse, aynı zamanda denetim veya disiplin kurulunda görev alamaz. Son olarak bir hususu daha belirtelim. Aynı kişi birlik ve federasyon başkanı olamaz.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon ile sicil müdürlüğünün Bakanlık tarafından denetimi sonuçları neler olabilir?
Cevap: T.C. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı denetim elemanları şikayet üzerine veya gerekli gördüğü zamanlarda bu kuruluşları denetleme hakkına sahiptir. Denetim elemanlarına, denetim ve incelemeleri için gerekli yer tahsisi yapılmalı, kasa saydırılmalı, velhasıl her türlü kolaylık ve yardım sağlanmalıdır. Bakanlık elemanları, bu kolaylığı göstermeyenler ile Kanunun 59 uncu maddesinde sayılan suçlardan dolayı haklarında kavuşturmaya başlanan ve görevi başında kalması denetim ve soruşturmanın yapılması bakımından sakıncalı görülen oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon personelini doğrudan görevden uzaklaştırabilir. Organlarda görevliler için ise görevden uzaklaştırma Bakanlık ve Cumhuriyet savcılığına müracaat etmek ve bu kanalla Asliye Hukuk Mahkemesinde dava açılmak suretiyle gerçekleştirilir.

Soru: Görevden uzaklaştırılanlar ücretlerini alabilirler mi?
Cevap: Görevlerinden uzaklaştırılanlar, takipsizlik veya beraat kararı ile aklanırlarsa, tekrar görevlerine dönerler ve birikmiş ücretlerini faizi ile alırlar.

Soru: Odalar Bakanlık dışında başka kurumlarca denetlenebilir mi?
Cevap: Odaların sadece üye kayıtları ve belgeleri, sigortalılık yönünden gerektiğinde Bağ-Kur denetim elemanları tarafından denetlenebilir.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon organlarında görev alanlar ile personelinin cezai sorumluluğu nasıldır?
Cevap: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon organlarında görev alanlar ile personeli, görevlerini yerine getirirken görevleriyle ilgili suç teşkil eden fiil ve hareketlerinden ve özellikle bu kuruluşların paraları ile para hükmündeki evrak, senet ve diğer malları aleyhine, bilânço, kesin hesap, rapor, diğer her çeşit evrak ve defterleri üzerinde suç işledikleri takdirde, bu suçlardan dolayı, adli olarak kamu görevlileri gibi ceza görürler.

Soru: Oda, birlik, federasyon ve Konfederasyon’da kullanılacak defter, belge, beyanname, makbuz ve fişler nasıl temin edilir?
Cevap: Bu meslek kuruluşlarında kullanılacak defter, belge, beyanname, makbuz ve belgeler ile oda üyelerinin mesleklerinin icrası nedeniyle resmi kurum ve kuruluşlara verecekleri belgelerin basım ve dağıtımına Konfederasyon yetkilidir. Konfederasyon bu dağıtımı birlikler kanalıyla yürütmektedir. Bedeli de alınan üst kuruluşlara ödenir. Bu belgelerden Bakanlık ve esnaf ve sanatkâr veri tabanından elektronik ortamda düzenlenenler olursa bedeli Konfederasyon’a ödenir. Belirttiğimiz her türlü belgeyi yetkisiz olarak basan, bastıran, dağıtan, değişik yollardan çoğaltan ve kullananlar bu fiillerinden dolayı Konfederasyon’un ilgili Cumhuriyet Savcılığına başvurusu üzerine, genel hükümler çerçevesinde sorumlu olur.

Soru: Kayıt ücreti ve yıllık aidat ile oda birlik federasyon ve Konfederasyon’un düzenleyeceği belgeler ve yaptıkları hizmet karşılığında alınacak ücretleri belirleme yetkisi kime aittir?
Cevap: Bu yetki 5362 sayılı Kanun’un 61. maddesinde belirtilen esaslar içinde kalmak kaydıyla iller ve meslek gruplarının özellikleri dikkate alınarak Konfederasyon tarafından belirlenir.

Soru: Odaya kayıt sırasında alınan kayıt ücreti yanında ayrıca yıllık aidatta alınabilir mi? 
Cevap: Kayıt ücretinin alındığı yıl yıllık aidat alınamaz.

Soru: Odaların birlik ve federasyona, birlik ve federasyonların Konfederasyon’a ödeyeceği katılma payı ne kadardır ve bunun hesabında istisnalar nelerdir?
Cevap: Katılma payı ilgili meslek kuruluşunun bir önceki yıl gayri safi gelirlerinin %3’üdür. Ancak bu %3’ün hesabında yıllık gayri safi gelirden; üst kuruluşlardan satın alınan evrakın maliyet bedeli ile 5362 sayılı Kanun dışındaki diğer kanuni düzenlemeler nedeniyle elde edilen gelirlerin maliyet bedelleri ve bunlar için yapılan giderler ile alt kuruluşlardan elde edilen eğitim payları mahsup edilir.

Soru: Kayıt ücreti ve yıllık aidatın tahsili nasıl yapılmalıdır?
Cevap: Kayıt ücreti kayıt sırasında, yıllık aidat Nisan, Ekim aylarında iki eşit taksitte tahsil edilir. Oda kaydının sildirilmesi halinde, kaydın silindiği ay itibariyle aidat alınır. Zamanında ödenmeyen aidat ve katılma payına 6183 sayılı Amme Alacakları Tahsili Usulü hakkındaki Kanun’da belirlenen gecikme zammı oranında ilave yapılır, ancak gecikme zammı yıllık aidatın ve katılma payının bir mislini geçmez.

Soru: Yıllık aidat ve katılma payının icra yoluyla takibinde takip usullerinin hangisine başvurulacaktır?
Cevap: Yıllık aidat ve katılma payının zamanında ödenmemesi nedeniyle, icra takibi yoluna başvurulursa bu konudaki yönetim kurulu kararı ilam hükmünde sayıldığından, İcra müdürlüklerinden üyeye icra emri gönderilir.

Soru: Fiyat tarifeleri nasıl düzenlenir?
Cevap: Esnaf ve sanatkârlarca üretilen mal ve hizmetlerin ücret tarifesi bağlı oldukları oda tarafından hazırlanır ve odanın bağlı olduğu birlik yönetim kurulu tarafından onaylanır veya reddedilir. Birliğin tarifeyi re’sen değiştirerek onama yetkisi yoktur. Kabul veya ret kararı otuz gün içinde verilir. Onaylanmışsa yedi gün içinde odaya, belediyeye ve mülki amirliğe bildirilir ve bu andan itibaren yürürlüğe girer. Belediye veya mülki amirin uzlaşma arayışı ve komisyona itiraz hakkı vardır. Komisyon itirazı kabul ederse tarife uygulanamaz. Ancak ilgililer 10 gün içinde ticaret mahkemesine itiraz edebilir. Mahkemenin kararı kesindir.

Soru: Üye kaydı bakımından meslek kuruluşları arasında ihtilaf doğarsa nasıl çözümlenir?
Cevap: Bu ihtilaf esnaf ve sanatkarlar odaları arasında olabileceği gibi, bu odalarla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bünyesindeki odalar arasında da olabilir. Her iki hal için 5362 sayılı Kanun’da belirtilmiş olan kuruluşlardan komitelere müracaat etmek gerekir. Komite kararlarına karşı 10 gün içinde yetkili asliye hukuk mahkemesine itiraz edilebilir. Mahkemenin kararı kesin olup, sicil müdürlüğü buna göre kayıtlarında gerekli işlemi yapar.

Soru: Oda birlik federasyon ve Konfederasyon’un vergi muafiyeti var mıdır, varsa nelerdir?
Cevap: Oda, birlik federasyon ve Konfederasyon, kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek ve bu amaçlarına uygun olarak kullanılmak üzere iktisap ettikleri ve edecekleri gayrimenkulleri ile kuruluşların görevleri dolayısıyla elde ettikleri gelirleri katma değer vergisi ve emlak vergisi hariç her türlü vergi, resim ve harçtan müstesnadır.